نمره منفی گواهینامه چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
این امتیازات منفی در صورت ادامه‌دار شدن تخلفات می‌تواند منجر به محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی شود، بنابراین هر راننده متخلفی موظف است قوانین را رعایت کند تا نمره منفی وی افزایش نیابد. اهمیت این سیستم در تشویق همه رانندگان به رانندگی ایمن و منظم است؛ به‌طوری که هر امتیاز منفی به منزله‌ی هشداری برای اصلاح رفتار رانندگی و جلوگیری از خطرات احتمالی تلقی می‌شود.
نمره منفی گواهینامه چیست؟
نمره منفی، در واقع یک جریمه غیرنقدی است که برای رانندگان متخلف در نظر گرفته می‌شود. بر اساس توضیح سایت‌های معتبر، این امتیاز برای تخلفاتی ثبت می‌شود که احتمال بروز حوادث مرگبار را افزایش می‌دهند. به عبارت دیگر، هرگاه راننده‌ای قوانین راهنمایی و رانندگی را زیر پا بگذارد و تخلفش خطرناک باشد، به جای پرداخت پول نقد، به گواهینامه‌اش نمره منفی اختصاص می‌یابد. این نمره منفی در سطوح مختلف تعریف شده و هرچه امتیاز راننده بالاتر برود، پیامدهای سخت‌گیرانه‌تری (مانند توقیف یا ابطال گواهینامه) در انتظار او خواهد بود. هدف از این امتیازدهی ترغیب رانندگان به رعایت قوانین و کاهش رفتارهای خطرناک رانندگی است
چه تخلفاتی باعث دریافت نمره منفی می‌شوند؟
نمره منفی صرفاً به تخلفاتی تعلق می‌گیرد که خطر جانی برای راننده و دیگران دارند؛ به عبارتی، تخلفات حادثه‌ساز. طبق قوانین راهنمایی و رانندگی، حدود ۲۰ نوع تخلف حادثه‌ساز منجر به امتیاز منفی می‌شود. برخی از مهم‌ترین این تخلفات عبارت‌اند از:
· رانندگی در حالت مستی یا تحت تأثیر مواد مخدر: ۱۰ نمره منفی برای خودروهای شخصی (۲۰ نمره برای عمومی).
· تجاوز از سرعت مجاز (بیش از ۵۰ کیلومتر/ساعت): ۱۰ نمره منفی برای خودروهای شخصی (۱۵ نمره برای عمومی).
· سبقت غیرمجاز در مسیرهای دوطرفه: ۵ نمره منفی برای خودروهای شخصی (۱۰ نمره برای عمومی).
· عبور از چراغ قرمز: ۵ نمره منفی برای خودروهای شخصی (۱۰ نمره برای عمومی).
· استفاده از تلفن همراه با سرعت بیش از ۶۰ کیلومتر/ساعت: ۳ نمره منفی برای خودروهای شخصی (۵ نمره برای عمومی).
· حرکات نمایشی و مارپیچ: ۲ نمره منفی برای خودروهای شخصی (۵ نمره برای عمومی).
این تخلفات نمونه‌ای از مواردی هستند که نمره منفی به‌همراه دارند. جدول کامل نمره منفی هر تخلف در سامانه‌ی راهور موجود است، اما اصل کلی این است که هر چه تخلف خطرناک‌تر باشد (و هرچه وسیله نقلیه بزرگ‌تر باشد)، نمره منفی بیشتری ثبت می‌شود.
چگونه نمره منفی محاسبه می‌شود؟
بر اساس مقررات راهور، هر تخلف حادثه‌ساز دارای امتیاز منفی مشخصی است که با توجه به نوع وسیله نقلیه و شدت خطر آن محاسبه می‌شود. به طور نمونه، رانندگی در حالت مستی برای خودروهای شخصی ۱۰ امتیاز منفی و برای وسایل نقلیه عمومی ۲۰ امتیاز در نظر گرفته شده است. این امتیازها پس از هر تخلف به‌صورت خودکار در سامانه پلیس ثبت و به سوابق راننده اضافه می‌شوند.
شیوه اعمال نیز متفاوت است؛ در صورتی که مأمور پلیس تخلف را به‌طور مستقیم مشاهده کند، نمره منفی به همان راننده اختصاص پیدا می‌کند، اما در مواردی که تخلف با دوربین‌های هوشمند ثبت شود و راننده شناسایی نشود، امتیاز منفی به نام مالک خودرو درج خواهد شد. با تکرار تخلفات و انباشته شدن امتیازات، مجموع نمرات به حد نصاب‌های مشخص می‌رسد و در نهایت محرومیت‌های قانونی برای راننده اعمال می‌شود.
محدودیت‌ها و پیامدهای نمره منفی برای رانندگان
داشتن نمره منفی تبعات جدی‌ای دارد. مطابق قوانین جدید پلیس راهور، سه سطح محرومیت برای رانندگان متخلف وجود دارد:
· مرحله اول – ۳۰ نمره منفی: در این مرحله، گواهینامه راننده به مدت ۳ ماه ضبط می‌شود.
· مرحله دوم – ۲۵ نمره منفی (پس از بازگشت گواهینامه): اگر پس از گذشت دوره اول مجدداً مجموع نمرات منفی راننده به ۲۵ برسد، گواهینامه او ۶ ماه دیگر توقیف خواهد شد.
· مرحله سوم – ۲۰ نمره منفی: در این مرحله نهایی، گواهینامه راننده برای یک سال ضبط شده و پس از آن باطل می‌شود.
به بیان دیگر، یک راننده در مجموع باید ۷۵ نمره منفی دریافت کند تا گواهینامه‌اش کاملاً ابطال شود. در هر کدام از مراحل بالا، راننده‌ی خاطی حق رانندگی ندارد و اگر در طول دوره توقیف اقدام به رانندگی کند، این عمل جرم محسوب می‌شود (به‌عنوان رانندگی بدون گواهینامه) و طبق قانون مجازات خواهد شد.
از دیگر پیامدهای نمره منفی، افزایش هزینه‌های بیمه خودروست. به ازای هر نمره منفی ثبت‌شده در پرونده راننده، یک درصد به حق بیمه پایه بیمه شخص ثالث او افزوده می‌شود. علاوه بر این، در تصادفات ناشی از تخلفات حادثه‌ساز، شرکت بیمه درصدی از خسارت را از راننده مقصر دریافت می‌کند که برای بار اول ۲٫۵٪ و برای هر بار بعدی تا ۱۰٪ می‌رسد.
روش‌های کاهش یا حذف نمره منفی گواهینامه
از آنجا که نمرات منفی به مرور رانندگی فرد را محدود می‌کنند، قانون راه‌هایی را برای از بین بردن آنها پیش‌بینی کرده است:
· رعایت مطلق قوانین به مدت حداقل ۶ ماه: اگر از آخرین تخلف حادثه‌ساز راننده، حداقل شش ماه سپری شود و او در این مدت هیچ تخلفی نداشته باشد، کلیه نمرات منفی گواهینامه‌اش به‌طور خودکار پاک می‌شوند.
· عبور از مرحله سوم با امتیاز زیر ۲۰: رانندگانی که وارد مرحله سوم شده‌اند (۱۴ سال۳ امتیاز اول و دوم را پشت‌سر گذاشته‌اند)، می‌توانند با نگه داشتن مجموع امتیازهای منفی خود در زیر ۲۰ به مدت یک سال، نمرات منفی‌شان را حذف کنند. به عبارت دیگر، اگر در یک سال به‌قدری قوانین را رعایت کند که مجموع امتیاز منفی به کمتر از ۲۰ برسد، گواهینامه این افراد دوباره قابل استفاده خواهد شد.
· اعتراض در صورت ثبت اشتباه: گاهی نمره منفی به اشتباه به گواهینامه راننده ثبت می‌شود. در چنین مواقعی می‌توان با مراجعه به واحدهای اجرائی تخلفات (مانند مراکز پلیس +۱۰) و ارائه مدارکی مثل اصل گواهینامه، کارت خودرو و فرم اعتراض، درخواست تصحیح امتیاز را ثبت کرد. اگر مدارک کافی باشد، معمولاً نمره منفی موردنظر اصلاح و حذف می‌شود.
در قوانین جدید، ممکن است پس از دوره بدون تخلف، گواهی رانندگی ایمن صادر شود که به‌عنوان مدرکی برای حذف نمرات استفاده خواهد شد. حذف نمره منفی فرآیندی خودکار است و نیازی به مراجعه حضوری ندارد.
به طور خلاصه، بهترین راه برای کاهش نمره منفی، رانندگی ایمن و قانونمند است. اگر تخلف حادثه‌سازی مرتکب نشوید، امتیازتان بدون نیاز به پرداخت جریمه نقدی پاک می‌شود؛ همچنین همواره نمرات خود را در سامانه‌ی راهور بررسی کنید تا از وضعیت گواهینامه‌تان مطلع باشید.
جمع‌بندی و توصیه‌های کاربردی
نظام نمره منفی بیش از هر چیز فرصتی برای اصلاح رفتار رانندگان است. کسانی که قوانین را رعایت کنند، نه تنها از محرومیت‌های قانونی دور می‌مانند، بلکه امنیت خود و دیگران را هم تضمین می‌کنند. توصیه می‌شود رانندگان همواره نمرات منفی خود را از سامانه‌های رسمی پیگیری کرده، از تخلفات حادثه‌ساز پرهیز کنند و در صورت بروز خطا، موضوع را از طریق مراجع قانونی دنبال نمایند. به گفته‌ی رسانه‌ی (فرصت امروز)، مطالعه‌ی مقاله‌ی کاهش نمره منفی گواهینامه می‌تواند از تعلیق بی‌دلیل گواهینامه جلوگیری کند. رعایت قانون، ساده‌ترین راه برای حفظ گواهینامه و رانندگی بدون دغدغه است.